در این مقاله مجموعه‌ای از خانه‌های ایرانی را مورد توجه قرار داده و به بررسی شیوه‌های معماری هر کدام می‌پردازیم. برای آشنایی با معماری سنتی ایرانی خواندن این مقاله توصیه می‌شود.
قدمت معماری:
قدمت معماری سنتی ایران به حدود هزاره هفتم پیش از میلاد بازمی‌گردد و طی گذشت سال‌های متمادی دست خوش تغییرات بسیاری شده است تا زمانی که به شکل کنونی رشد پیدا کرده است. معماری سنتی ایران، تجلی‌گر جهانی ابدی و ازلی است؛ در معماری سنتی برخی ویژگی ها توسط معماران و سازندگان، بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد به عنوان مثال تعهد به حفظ پیوند با سبک‌‌های پیشین معماری ساختمان، استفاده مجدد از مصالح یا طراحی خانه‌ها و ساختمان هایی که با طرح ساختمان‌ها در منطقه سازگار و یکپارچه است.
رعایت این موارد باعث شده است تا حس یکپارچگی و پیوستگی خاصی با گذشته برقرار شود و حس خوب و خوشایند ظاهر سنتی حفظ و حس وحدت برای ساکنان محله فراهم شود که این خود امر مهمی است؛ در سبک معماری سنتی ایران، توجه بیشتر درباره‌ی مصالح کاربردی در ساختمان و چگونگی عملکرد آن هاست.
سبک سنتی چیست؟
روشی است که زمان گذشته را دربر گرفته و همچنان به سوی جلو با موفقیت پیش می‌رود. ویژگی‌های معماری سنتی ایرانی که وجه تمایز آن با سایر هنرهاست این است که به شیوه اصولی ساخته می‌شود و درساخت ان از محاسبات دقیق و کاربردی قبل از ساخت و به هنگام طراحی، اهمیت ویژه در رعایت اصولی فنی و حرفه ای درکار، ساخت ایوان ها و ستون های مقاوم ، عطف به درون و رواق هایی بسیار زیبا استفاده شده است.
سازه تخت جمشید به عنوان یکی از بارزترین نمونه های باشکوه معماری ایرانی است. این بنای شگفت انگیز و با عظمت با زیبایی چشم نواز خود تمامی عناصر معماری ایرانی را در نهاد خود جای داده است و جلوه زیبایی را از تکرار ستون ها، شبستان ها، ایوان ها و نقوش برجسته با تکیه بر اصول معماری ایرانی و اصالت این مرزو بوم از خود به یادگار گذاشته است.
تزئینات در معماری ایرانی جایگاه ویژه ای دارد و می توان ادعا کرد جزء جدایی ناپذیری از معماری ایرانی است در آجرکاری، کاشی کاری، گچبری و آینه کاری ، شاهد تزئیناتی چشم نواز هستیم که فضای معماری سنتی ایران را آکنده از زیبایی معنوی می سازد و این خود زیبایی ظاهری را با خود همگام می سازد.
معماری‌های شاخص ایرانی:
خانه مقدم تهران : در رابطه با معماری این خانه باشکوه و ارزشمند در گذشته صحبت کردهایم. اما به طور خلاصه می‌توان گفت خانه مقدم همانند عمارتی است کوچک اما چشم نواز و بیانگر شگوه و عظمت حکومت قاجار که در یکی از اصلی ترین خیابان‌های تهران به نام خیابان امام خمینی قرار و در نزدیکی پارک شهر تهران گرفته است. این خانه که زمانی محل سکونت بوده است امروزه تبدیل به موزه شده تا زیبایی و سرگذشت خود را به معرض دید گردشگران بگذارد.
خانه کاظمی
این خانه یکی از آرام‌ترین خانه‌های تهران است. عمارت کاظمی یا همان سرای کاظمی که «خانه موزه تهران قدیم» نام جدید آن است از خانه‌های قدیمی تهران، در محله چاله میدان قدیم در همسایگی امام زاده یحیی قرار دارد . موقعیت فعلی بنا سرای کاظمی از خانه‌های قدیمی تهران، در خیابان ۱۵ خرداد، در محله‌ی امامزاده یحیی کوچه ابوالقاسم شیرازی واقع شده است.
این محله قدیمی، دارای ارزش‌های خاص معماری و شهر سازی شامل بافت مسکونی، راسته، گذرهای ارتباطی، فضای شهری خصوصی و عمومی است. این محله، با توجه به تخریب‌های ناشی از ساخت و ساز جدید، بخش عمده ای از ساکنان خود را از دست داده است و اقشار جدید با تفاوت‌های فرهنگی و اجتماعی در این محله سکنی گزیده اند.
ملک فوق در مرکز پلاک‌های همجوار خود چون نگینی قرار گرفته است. این بنا که حدود ۱۰۰ سال از ساخت آن می‌گذرد، با توجه به جدا شدن از املاک جنبی، با مساحتی حدود ۲۰۳۳ متر مربع باقی مانده که شامل ۱۲۱۵متر مربع عرصه و فضای باز و ۶۵۰ متر مربع عیان و زیر بنا است.
مرمت این پروﮊه از سال ۱۳۸۶، به سفارش معاونت فنی عمرانی منطقه ۱۲ انجام شده است.
در حال حاضر نیز در پروژه ای در قالب مردم شناسی که شهرداری با استفاده از ماکت‌ها و عروسکهایی مشاغل و آداب و رسوم مردم تهران طی 150 سال گذشته را به نمایش گذاشته در این مجموعه به صورت کوچک و دایمی برقرار شده است.
تاریخچه بنا این بنا متعلق است به میرزا سید کاظم پسر سید میرزا هدایت الله تفرشی که در سال 1226 قمری در اوایل پادشاهی محمد شاه قاجار وارد خدمات دولتی گردید. در زمان ناصرالدین شاه از میرزاهای اصطبل شاهی بود.
در سال 1283 قمری که ناصرالدین شاه عازم سفر خراسان شد چون نامبرده مشرف به اصطبل و به همراه اردوی شاه بود، در بین راه به سمت مستوفی گری اصطبل برقرار گردید. در سال 1299 قمری تا سال 1308(سال فوتش) مستوفی اصطبل خاصه و ایلخی چیان و کلیه دواب دیوانی زین خانه و کالسکه خانه بود.
در اواخر عمر ملقب به وزیر دواب شد. کاظمی‌های تهران و تفرش منتسب به وی هستند. از مرحوم سید کاظم تفرشی علاوه بر این خانه، مسجد و مدرسه ای زیبا در خیابان ری، نبش کوچه باغ پسته‌بک به یادگار مانده است.
این مسجد و مدرسه که در تناسب معماری بی نظیر است به نام بنیانگذار و واقف آن مسجد و مدرسه کاظمیه نام دارد. بنا در محله چال میدان و در کنار کوچه امامزاده یحیی واقع شده است.
خانه صادق هدایت
یکی از خانه های تاریخی تهران که فراموش شده است!
خانه صادق هدایت که زمانی متعلق به پدر او یعنی هدایت قلی‌خان اعتضاد الملک بود، یکی از خانه های قدیمی باقی مانده از دوران قاجار است که شاید کم اقبالی و یا کم توجهی به آن باعث شده تا امروز این بنا به دست فراموشی سپرده شود.
حتی آثاری که از صادق هدایت باقی مانده بود و قرار بود در خانه موزه صادق هدایت به نمایش درآید به موزه رضا عباسی تحویل می‌شود و تنها یکبار در سال ۱۳۸۱ در سالگرد ۱۰۰ سالگی صادق هدایت به مدت یک هفته به معرض دید عموم گذاشته می‌شود.
همچنین میز تحریر صادق هدایت در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران است و حال و روز خوبی ندارد.
و در آخر به پر طرفدارترین خانه ایرانی می‌رسیم.
خانه موزه سیمین و جلال، یکی از پرطرفدارترین خانه های تاریخی تهران
خانه موزه سیمین و جلال یکی از دیدنی ترین خانه های تاریخی تهران است. سیمین و جلال زوج ادبی معاصر ایران بوده اند و خانه آن ها هم اکنون تبدیل به موزه شده است. این خانه در بن بستی در خیابان دزاشیب و در شمال تهران قرار دارد. خانه سیمین و جلال به دست خود آن ها ساخته شده است و این موضوع کی از جذاب‌ترین نکات در رابطه با این خانه است.
یکی از جذابیت های این موزه تزئینات این خانه هست که هنوز هم مثل زمانی است که صاحبین اصلیش در آن زندگی می‌کرده‌اند. در واقع، زمانی که شهرداری تهران این خانه را به قصد تبدیل کردن آن به موزه در سال ۱۳۹۳ خریداری کرد، از اول هم بنا را بر این گذاشته بود که در تزئینات و موقعیت اشیا در منزل تغییری به وجود نیاورد و آن را همانطور که از اول بوده در معرض دیدگان مردم بگذارد. البته به جز ارزش های معنوی این مجموعه، الگوهای معماری آن هم بسیار ارزشمند هستند. امروز که یک سال و اندی از افتتاح این خانه موزه می گذرد، دیگر تبدیل به مکانی شده است شاعران، نویسندگان و هنرمندان بسیاری به آن رفت و آمد می کنند.
امیدواریم از این مطلب لذت برده باشید.
